Voorganger:Jan van der Wal
Lezingen: Ezechiel 47, 1-2.8-9.12 en Johannes 2,13-22
Thema: Huis van God. Thuis voor mensen?

Vandaag viert de Kerk wereldwijd het feest van de kerkwijding van de Basiliek van St.Jan van Lateranen. Van een locaal feest dat alleen in Rome werd gevierd – namelijk de inwijding van de cathedrale basiliek van de bisschop van Rome - is het feest nu over de hele wereld uitgebreid en heeft een vaste plek op de liturgische kalender gekregen. Een mooie aanleiding nu dit feest op een zondag valt, enkele gedachten te wijden aan wat inwijding betekent. Maar ook: wat het huis van God voor ons betekent, en welke mensen er mogen wonen.

Van oudsher  hebben mensen plaatsen waar zij God hebben ontmoet gemarkeerd door stenen, tafelen, altaren, kruizen en kruisbeelden en kapellen. Aartsvader Jacob is wel het bekendste voorbeeld die op de plaats waar hij een visioen ontving waarin hij engelen een ladder naar de hemel op en af zag gaan. Daarop noemde hij deze plaats ‘Huis van God’ (Hebreeuws: Beth = huis, El = God).

“Hoe ontzagwekkend was deze plaats! Dit is niets anders dan het huis van God en de poort van de hemel riep Jacob uit. Daarna stond Jakob op. Hij nam de steen waar hij zijn hoofdkussen van gemaakt had, zette die overeind als een gedenkteken en goot er olie op. Jakob legde een gelofte af en zei: als God met mij zal zijn en mij zal beschermen op deze weg waar ik op ga, mij brood zal geven om te eten en kleren om aan te trekken en ik in vrede in het huis van mijn vader zal terugkeren, dan zal de Heer mij tot een God zijn. Deze steen, die ik als gedenkteken overeind gezet heb, zal een huis van God zijn (Genesis 28,10-22).”

Heilige plaatsen worden sindsdien gemarkeerd door merktekens, kapellen en gebedshuizen om de verbinding met het goddelijke symboliseren. Zo heeft het latere Jodendom na de bouw van de Tempel een inwijdingsfeest gehouden om de overgang van het profane naar het godsdienstige te markeren. Een gebouw wordt onttrokken aan profaan gebruik en aan de dienst van God gewijd tijdens een reinigende en geritualiseerde viering aan het daartoe te wijden altaar.

De basiliek van Lateranen werd door keizer Constantijn in 313 gebouwd voor de christelijke eredienst; hij stond ook zijn naastgelegen paleis af aan de bisschop van Rome om er in te kunnen wonen. Op 9 november 324 werd de kerk plechtig ingewijd door paus Silvester. Zo ontstond de eerste cathedrale basiliek van de Romeinse bisschop, die sindsdien als moeder van alle kerken wordt beschouwd. De bisschoppen van Rome hebben ernaast ongeveer 1000 jaar gewoond, voordat zij in 1309 naar Avignon vertrokken om er later niet meer terug te keren.

Gods aanwezigheid wordt in het Oude én in het Nieuwe Testament gesymboliseerd door de Tempel in Jeruzalem. Jezus is er vaker geweest, heeft er gebeden, riten volbracht en er als rabbi onderwijs gegeven. Maar Hij is er ook bedreigd (Joh.10,22-39) door steniging omdat Hij zich Gods Zoon noemde.

In de lezingen van vandaag wordt de tempel gerelativeerd. In Ezechiël kan de goddelijke levenskracht niet in een tempel opgesloten worden, maar die kracht stroomt naar buiten als een vloeiende waterstroom die het gehele land bevrucht en leven schenkt. Het huis van God is een geestelijk huis van liefde en leven, dat zich niet mag beperken tot een gebouw, maar uitstroomt in de gehele omgeving.

Johannes beschrijft net als de drie andere evangelisten de bekende passage van de Tempeluitdrijving. Maar Hij geeft er een andere betekenis aan dan de eerste drie. Zij beschouwen Jezus optreden vooral als een poging de Tempel in zijn oorspronkelijke staat te herstellen door er weer een huis van gebed van te maken door de offerhandel te verbieden. Het omverwerpen van de geldwisseltafels is een profetische daad die de zuiverheid van Gods huis wil herstellen.

Maar in de versie van Johannes, die later is opgetekend dan de drie evangeliën, drijft Jezus ook de offerdieren zelf naar buiten. Daarmee schaft Hij feitelijk de offercultus af en doet de Tempel niet meer ter zake. De Tempel als huis van God heeft afgedaan, hij is dermate verontreinigd dat er een nieuwe Tempel dient te komen. Geen hervorming of zuivering, maar afbraak. En zo is het ook gegaan.

Het echte huis van de Vader bestaat niet meer uit steen, maar bestaat in een persoon, in Jezus’ eigen persoon, en in de gemeenschap die daarop, op het fundament Jezus, is gebouwd. Het lichaam van Christus is nu de nieuwe Tempel, en dit lichaam zal herrijzen, is onvergankelijk. Dat is het moment dat de Kerk wordt geboren. De Kerk wordt de onzichtbare gemeenschap van Jezus’ leerlingen waarin God als Heilige Geest zal wonen.

Daar in die Kerk, plaats van samenkomst,  mogen mensen zich thuis voelen, is er ruimte voor velen. Huis van God, thuis voor mensen? Was het maar zo.

De kerk is er vaker in geslaagd om allerlei groepen mensen buiten te sluiten en te vervolgen, is vaker zelf vergeten een reiniging te volbrengen om weer terug te keren - als tempel van de Heilige Geest - tot haar grondbeginselen van liefde en respect.

Maar we hoeven niet te wanhopen. Steeds opnieuw staan er wereldwijd mensen zoals Jezus op, profeten en profetessen, mystici, heiligen, bezielde kerkleiders, zelfs in Rome vanuit de basiliek van St. Jan, die een innerlijke hervorming en herbronning van de kerk eisen en in gang zetten. Opdat mensen er weer thuis mogen zijn, zich thuis kunnen voelen. Dat alles gebeurt in kracht van de Geest.

Thuiskomen in de kerk betekent in dit verband: worden wie je bent en wilt zijn, gezien worden zoals je bent, en niet zoals je zou moeten zijn. De mensen die het huis bezoeken en willen bewonen moeten zich welkom voelen; zij voelen zich verantwoordelijk als de kerk haar functie en fundament dreigt te verliezen, of als die aangetast wordt zoals Jezus dit ook ervoer, om dan te kunnen ingrijpen.

De kerk mag zich niet meer tot een gebouw van offercultus alleen beperken, maar moet zoals het visioen van Ezechiël als levend water kunnen uitstromen in de wijken om haar heen, zichtbaar zijn als levende gemeenschap die betekenis wil hebben voor het leven van mensen van alledag. Maar de kerk dient ook aantrekkelijk te zijn: wijzelf zijn geroepen om haar aantrekkelijk te houden en mensen te winnen voor de boodschap waar wij voor staan.

Wij vormen samen die geestelijke tempel waarin God als Geest ons bezielt, aaneensmeedt en staande houdt. Die Geest heeft niet ieder apart ontvangen, maar wij allen te samen, als gelovige, messiaanse gemeenschap, om eenheid te worden: door naar elkaar te luisteren, elkaar lief te hebben en zorg te dragen voor elkaars welzijn. Opdat de Komende ook komen zal, vruchtbare aarde zal betreden en levend water zal aantreffen die door ons als kerk is bereid. Amen.

Voorganger: Sanneke Brouwers
Lezingen: Numerie 21, 4-9 en Johannes 3,13-17
Thema: Teken van lijden en van liefde

Het gif en het tegengif. Maar wie heeft het tegengif voor het tegengif?

Soms is het moeilijk een keuze te maken. Tussen twee kwaden.  

Het morrende volk kiest liever het comfort van gevangenschap dan onzekerheid in vrijheid.

Onze vragen:

Moeten we de Russische aanval beantwoorden met militaire middelen om geweldsescalatie te voorkomen?

Wordt polarisatie teruggedrongen door ‘niet tolerant te zijn tegen intolerantie’?

Waarom leidt een dodelijk schietincident tot meer draagvlak voor een vrije wapenwet?

We hebben gif, we hebben tegengif. Maar we missen een medicijn.

We leren uit de eerste lezing hoe moeilijk het is om zekerheden los te laten als je niet weet wat ervoor in de plaats komt. Toch is dat wat soms moet gebeuren om een stap in de goede richting te maken. Maar daarvoor moeten we het probleem wel onder ogen durven zien en wegblijven van simplistische oplossingen.

Het ontevreden volk krijgt wat het verdient en wordt door God gestraft met brandende slangen. Het volk komt tot inkeer en smeekt God de slangen van hen weg te nemen. God verhoort dit gebed en instrueert om Mozes de mensen te genezen met een anti-gif tegen brandende slangen. Namelijk: een brandende slang!

Dit is logischer dan het klinkt. We kennen het symbool van de slang op een stok, een Esculaap, als symbool van de apotheek of huisarts. De kwaal met een beetje van de ziekte bestrijden doen we ook met vaccinatie. Zo gaat het lichaam zelf antistoffen aanmaken. En ook homeopathie werkt op vergelijkbare wijze.

Het symbool van de bronzen slang moet het ongeduldige volk misschien weerbaar maken tegen het kwaad en de verleiding die ze op hun weg kunnen treffen. Hen waarschuwen wanneer ze gemakzuchtig worden en vluchten in korte termijn oplossingen.

De slang is een krachtig symbool omdat hij twee kanten laat zien: zowel de kwaal als de genezing. Uit het verhaal van de zondeval kunnen we de slag zien als symbool voor zowel de verleiding tot het kwaad als de wijsheid. Dit is wat het volk onderweg ook ervaart: bevrijding gaat gepaard met onzekerheden. Ook wij ervaren op onze levensweg dat goede en slechte momenten vaak door elkaar lopen. De slang weet hier in zijn eigen levenscyclus goed mee om te gaan door af en toe zijn oude huid af te schudden. Een slang is goed in staat tot transformatie.

Dit verhaal over de slang is de opmaat naar het Evangelieverhaal over de transformatie van het teken van lijden naar het teken van liefde. Jezus wordt in het Evangelie gepresenteerd als evenbeeld van de slang. De Mensenzoon moet omhoog worden geheven zoals de slang. Opdat iedereen die gelooft in Hem eeuwig leven bezit. Zoals God in de eerste lezing zijn volk in de woestijn redt door een slang op een stok, redt Hij nu de hele wereld door Jezus aan het kruis. Door het lijden, de vernedering en de dood wordt Jezus verheven. Het kruis als anti-gif voor de dood.

Het gif als antigif doet me denken aan een populaire uitspraak die in het leger vaak wordt gebruikt: What doesn’t kill you, makes you stronger. Als je er niet dood aan gaat, word je er sterker van. Daar zit waarheid in. Het volk onderweg moet leren om te gaan met tegenslag en wennen aan de veranderende omstandigheden. Uiteindelijk kun je hier sterker van worden en beter weerbaar tegen onheil of onzekerheid in de toekomst. Maar deze bemoediging om door te zetten bij tegenslag is slechts beperkt bruikbaar. Want er is in de wereld en in ons persoonlijk leven ook lijden dat uitzichtloos is, waar geen uitweg of antigif voor bestaat. Er is ziekte en pijn waar geen medicijn voor is.

Heeft het kruis ons dan ook wat te vertellen? Ik denk het wel.

Want het kruis betekent niet alleen dat een moeilijke weg kan leiden naar bevrijding, dat de dood van Jezus niet het einde is maar het begin van eeuwig leven.

Het kruis is ook nu al teken van liefde. Van een God die zo veel van de mensen houdt dat Hij zijn eniggeboren Zoon heeft geschonken. Van Jezus die zijn lijden niet droeg als slachtoffer geweld maar als een daad van liefde, een schenkend offer.

We mogen geloven dat God dus ook bij ons is wanneer we ziek zijn of dwalend.

Ik denk dat we op deze manier ook kunnen kijken naar het hart dat buiten de kerk tekent. Een hart dat uitgaat naar mensen die lijden. Een teken van liefde, solidariteit, van geweldloos verzet tegen oorlog. In een tijd waarin bewapening het voornaamste antwoord is geworden op ervaren onveiligheid.

Wapens als antigif tegen de oorlog past in het Bijbelverhaal.

De slang op de stok van Mozes is bedoeld om de vuurspugende slangen die het volk aanvallen te verslaan. Oog om oog, tand om tand. Een principe dat bedoeld is om een geweldsescalatie te voorkomen. Want je mag een ander niet meer aandoen, of harder raken, dan hij jou.

Jezus wil in het Nieuwe Testament een stap extra zetten wanneer hij voorstelt de andere wang toe te keren. Ook als kerk willen een einde aan al het geweld. We willen een boodschap van solidariteit uitdragen. Niet alleen binnen deze muren. Maar ook daarbuiten. Daarom hangt het rode hart buiten aan de kerkmuur. Een oproep om hart te hebben voor elkaar. Saamhorigheid in de samenleving maakt haar immers meer weerbaar en flexibel bij tegenslag.

Het hart hangt daar bij de rotonde als richtingaanwijzer. En zo is ook het kruis voor ons christenen als een richtingaanwijzer wanneer wij zoeken naar God. Want God openbaart zich in de gewonde mens. Volgens de theoloog Tomas Halik gaat geloof over compassie, medelijden. Hij laat zich daarbij inspireren door de ongelovige Thomas die pas wilde geloven nadat hij Jezus’ verwondingen met eigen ogen had gezien en met eigen handen gevoeld. Deze leerling neemt de Kruisdood en daar op volgende verlossing door Jezus niet voor lief. Hij staat stil bij de pijn en de lijdensweg die er naartoe heeft geleid. Teken van lijden en teken van liefde.

Wie de andere richtingaanwijzer op de rotonde naast de kerk opmerkt, kan een vergelijkbare boodschap vinden bij de theoloog Edward Schillebeeckx. Hij sprak van ‘contrastervaring’. Daarmee bedoelt hij dat we juist in de ervaring met ziekte, tegenslag en de dood kunnen ervaren wat liefde, geluk en medemenselijkheid is.

Wij kunnen de ongelovige Thomas of de Dominicaan Schillebeeckx volgen door ons hart te openen voor mensen die eenzaam zijn, onze handen uit te strekken naar hen die gewond zijn, ons hart openen voor hen die in oorlog leven. De lijdende ander wijst ons de weg wanneer we God zoeken. Want het is juist in deze situaties waarin wij ons als Christen kunnen openbaren en groeien in geloof en naastenliefde. Door verlossing, bevrijding of veiligheid niet voor lief te nemen. Maar te erkennen dat er onze inzet voor nodig is.

Bijvoorbeeld door elkaar te ontmoeten op een burendag op het LIMOS-terrein, volgende week op 21 september aan het begin van de vredesweek. Ik heb daar samen met een paar anderen namens stichting Aangenaam Aleppo een activiteit georganiseerd. We willen bewoners van de wijk en van het AZC aan elkaar verbinden door samen iets creatiefs te doen. U bent van harte uitgenodigd om te komen kijken, mee te doen of om gewoon aangenaam kennis te maken. Want in de ontmoeting met de ander, ontmoeten we God. En het is ook in deze ontmoeting dat de vrede begint. Amen.

Voorganger: Wim Rigters
Lezingen: Een uur van genade en waarheid, Huub Oosterhuis en Lucas 12, 49-53
Thema: Maria Tenhemelopneming

 “Ik ben gekomen om op aarde een vuur te ontsteken”  . . .  misschien toch wat misplaatst deze lezing ? . . .  in deze tijd? De wereld staat in brand: de ene helft door steeds weer oplaaiende bosbranden, de andere helft door oorlogen en de onbeschrijfelijke gevolgen voor miljoenen onschuldige mensen, terwijl de grote wereldleiders er niet genoeg van lijken te krijgen om met vuur te spelen?

U had wellicht als evangelielezing verwacht – zoals gebruikelijk op ’n  Mariafeest – het verhaal van Maria’s bezoek aan Elisabet,
maar dat heeft Oosterhuis al prachtig verweven in de 1^e lezing – ‘dag meisje, wees gegroet’. De gekozen lezing uit Lucas is het Evangelie
van deze zondag: de 20^e door het jaar; en wij vonden die juist vandaag heel actueel. Ook vanwege de actualiteit van vuur en brand overal in de wereld nu, maar vooral vanwege Jezus’ woorden over vrede en verdeeldheid en zijn verwijt dat we niet ‘deze tijd kunnen duiden’.

Betty zei het al in haar inleiding: Maria is bij uitstek het voorbeeld van een mens die de radicale keuze van God volledig en zonder voorbehoud heeft aanvaard. Haar leven kende pijn, offers, moeilijke keuzes en verdeeldheid. Over  moeilijke keuzes en verdeeldheid lezen we in het evangelie van Lucas.

Jezus maakt het ons niet gemakkelijk. Daarmee rijst de vraag: Hoe kunnen we ons vandaag door Maria laten inspireren bij het maken van keuzes, ook en vooral als die van ons offers vragen.

Nog altijd staat in de kerkelijke kalender op 15 september het feest van ‘Maria van 7 smarten’. De term ‘feest’ klinkt wat vreemd in dit verband, maar het betreft deze zeven momenten uit het leven van Maria:

(1) De profetie door Simeon bij de opdracht van Jezus in de Tempel: een zwaard zal door haar ziel zal gaan;
(2) De vlucht naar Egypte;
(3) Het verliezen van de 12-jarige Jezus in de Tempel;
(4) De ontmoeting met haar kruisdragende Zoon;
(5) De kruisdood van haar Zoon;
(6) De afneming van het kruis en
(7) De graflegging van Jezus

Momenten uit het leven van Maria, maar wie herkent ze niet in eigen leven? We lopen er allemaal tegen aan; we staan op een gegeven moment op een kruispunt en vragen ons af: welke richting? welke afslag?

In de Trouw van vrijdag schreef Jurrién Hamer in zijn column: ‘Het CDA van Henri Bontenbal wordt inmiddels op 24 zetels gepeild, 19 zetels hoger dan de huidige 5, en zijn partij zou weleens de politieke comeback van de eeuw kunnen maken’. Maar de schrijver ervan eindigt met: ‘Ik heb zo mijn twijfels’, en dan doelt hij op de keuzes die de partij maakt. En dat moeten wij straks weer allemaal doen, als het gaat om de toekomst van ons land.

‘Denken jullie dat Ik gekomen ben om vrede te brengen op aarde? Integendeel, Ik zeg jullie dat Ik verdeeldheid kom brengen.’
“Huichelaars! De aanblik van de aarde en de hemel kunnen jullie duiden, hoe kan het  dan dat jullie deze tijd niet kunnen duiden?  

Ik vind het moeilijk om met deze strenge  woorden van Jezus – hoe waar ze ook zijn – te eindigen. Liever met de wens, dat we – mede door de inspiratie van Jezus’ moeder Maria – waar kunnen maken wat we straks weer zullen  zingen:              

“Aanschijn der aarde, wie zal jou vernieuwen ?
Hij die alles zal zijn in allen, heeft ons bestemd om,
aarde, jouw aanschijn te vernieuwen”.

Voorganger: Jan van der Wal
Lezingen: Wijsheid 18, 6-9 en Lucas 12, 32-40
Thema: Schatgraven

In het Rijksmuseum hangen beroemde schilderijen. En het beroemdste schilderij kennen we allemaal, en hebben wij waarschijnlijk ook allemaal ooit gezien: de Nachtwacht. Een stadswacht die uit vrijwilligers bestond en die tijdens de nacht zorgde dat het veilig bleef.  

In het Evangelie van Lucas gaat het ook over waken in de nacht. Waken om de ogen wijd open te houden en bereid te zijn om de Heer des huizes, wanneer Hij ook komt, gastvrij te ontvangen. Het is een parabel die wil benadrukken dat de perfecte leerling van Jezus het liefst wakker ligt van het Rijk van God. Want dat mag hij niet missen: de angst te slapen als de Heer zich aandient, is zo groot, dat het zijn leven beheerst.

Wat nu onze slaap beheerst, beheerst vaak ook ons leven. Wij kunnen wakker liggen van talloze problemen, met onze kinderen, zieken in de familie, gezondheidsproblemen, moeilijkheden op ons werk of in onze relaties, we piekeren over aangedane beledigingen, ruzies en verwijdering, miskenning van onze intenties. Maar piekeren we ook om dat Rijk van God te beërven?

Want daar ligt die schat verborgen die Jezus in zijn onderricht telkens weer herhaalt en benadrukt. Zijn we daar wel naar op zoek? In de parabelvertelling gebruikt Lucas twee passende beelden daarbij: houd de lendenen omgord en de lampen brandend. Lampen geven licht en maken zaken helder en klaar.

De Hebreeuwse uitdrukking ‘de lendenen omgord’ heeft te maken met een tunica, een onderkleed. In het Oosten droegen zowel mannen als vrouwen lange kleren, die tot de voeten reikten. Met een gordel werd het onderkleed opgehouden, zodat de benen meer bewegingsvrijheid hadden. Iemand die haar lange kleding omhoogtrekt en het met een gordel om de lendenen vastbindt, die kan zich dus sneller en gemakkelijker verplaatsen.

Zo verwijst de lezing uit het Boek Wijsheid dat de Israëlieten in de nacht voor hun vertrek uit Egypte gereed moesten staan, de lendenen omgord, om direct te kunnen vertrekken (Exodus 12,11). Een zinnebeeld voor redding door God, Hij redt omdat ik er al klaar voor ben, en zo geschiedde de Uittocht uit de slavernij.

‘Houdt uw lendenen omgord en uw lampen brandend, want je weet niet wanneer de Heer des huizes komt!’ Zijn komst is op een moment waarop je dat niet verwacht. Zorg er dus voor dat Hij je niet vindt tussen de puinhopen van je leven! Bereid je voor – zo lijkt Jezus te zeggen - op die ontmoeting en stop je hoofd niet in het zand door je met onbenulligheden, piekeren of dagelijkse beslommeringen onledig te houden en daarmee je kostbare tijd te verknoeien.

Wij zijn mensen, die een leven lang onderweg zijn en veel tijd kwijt zijn met aardse zaken. Onopgeloste zaken kunnen ons soms een half leven lang bezighouden. Het zijn als het ware onrustige maar gesloten kamers van ons hart. Je wilt er in maar kunt er niet bij, de sleutel is zoek of gebroken, past niet meer.

Laat ze rusten, de tijd zal uitkomst geven want alles gaat toch voorbij? Concentreer je op dat ene wat belangrijk is: hoe kan ik dat hemels Koninkrijk beërven dat Jezus aan zijn leerlingen, dus aan ons, beloofd heeft? In Bijbelse taal: we wachten op de komst van de bruidegom die zijn bruid komt ophalen.

Zoals de Nachtwacht waakt over de burgers in diepe slaap, zo ziet Jezus graag dat wij maar om één ding bezorgd moeten zijn: hoe wij schatten in de hemel kunnen verwerven om gered te worden. Waakzaamheid wordt aangeprezen, maar zelf lijkt mij deze houding een groot beslag leggen op ons uithoudingsvermogen. Je moet er niet zenuwachtig of ziek van worden. Maar verwachtingsvol uitziend naar de komst van Jezus, dat is een houding die wij allen tot de onze kunnen maken. Hij komt in mensen, en komt ook in ons hart.

Dat hemelse Koninkrijk is een geestelijke entiteit, maar dat ontdekken we alleen door ons innerlijke huis op orde te hebben, steeds in hetgeen ons overkomt de liefde tot richtsnoer te kiezen. Het is geen afwachten op zijn komst door de hele dag uit het raam te staren. Verwachtingsvol uitzien naar zijn komst is zelf aan de slag te gaan in onze omgang met elkaar, bekenden of vreemden, en die vreemden tot bekenden van ons te maken. Het is evenmin een houding van: ‘ik zie wel waar het schip strandt’, want dat is een uiting van gedrag dat tot passiviteit en onverschilligheid leidt.

En nu is het bijzondere dat niet alleen wij actief kunnen zijn om ons hart open te stellen voor Jezus en zijn Rijk. God zelf komt naar ons toe, voordat wij het beseffen is Hij er al. Dat kunnen we ervaren als we bidden, mediteren en God aanwezig stellen in de stilte. Schatgraven is op zoek gaan naar de aanwezigheid van God in ons leven, Hem liefhebben en zijn aanwezigheid voorbereiden waar Hij verblijf wil houden (Joh. 14,23). Wanneer zijn komst aanstaande is, ervaren wij Hem en zijn onuitputtelijke liefde als een schat die niet buiten ons, maar in onszelf schuilt. Waar uw schat is, daar zal ook uw hart zijn (Luc. 12,34).

Wachtende, wakende mensen worden in het evangelie zalig geprezen. Ze voorkomen dat ze iets kostbaars kwijtraken én ze worden beloond voor hun ijver en trouw. Hun houding is een houding van bereid zijn. Klaar staan om open te doen als God aan onze deur klopt. Zij hebben hun hart opengesteld voor de Komende. Dat doen zij in het verborgene en daar brengen zij in stilte offers.

Ik hoop dat de Heer ons zó zal aantreffen, betrokken op en in gesprek met onze medemensen, met zorg en in opvang van onze naasten, van mensen waar niemand van houdt en niemand naar omkijkt. Terwijl wij in de zon leven, zij in diepe duisternis verkeren. Maar hopelijk treft Hij ons ook aan indien wij evenzeer verzonken zijn in het verlangen naar zijn Rijk van liefde, en Hem in ons hart een weg bereiden. Want waar onze schat begraven ligt, daar zal ook ons hart zijn. Amen.

Voorganger: Rene Klaassen
Lezingen: Genesis 8, 20-32; psalm 15 en Lukas 11, 1013
Thema: ..en wankel niet..!!!

We lezen dit kerkelijk jaar niet meer verder in het boek Genesis en dus kan ik vandaag over de afloop van het verhaal dat we zojuist hoorden met een gerust hart verder vertellen. Er worden in heel de stad Sodom geen rechtvaardigen meer gevonden. Zelfs de twee inwoners van de stad die eigenlijk zouden huwen met de dochters van Lot, laten het op het allerlaatst afweten en kiezen er voor om in hun stad achter te blijven. Lot, Abrahams broer, en zijn gezin zijn wel rechtvaardig en mogen ontsnappen aan de vernietiging van de stad.

Maar het kernbegrip uit de eerste lezing is natuurlijk de Hebreeuwse stam: "tsedeq" (צדק) of "Tsaddiek" (צדיק). In het Nederlands betekent het een heel woordveld van recht, rechtvaardigheid en hen die recht en rechtvaardig zijn: de rechtvaardigen. Het woord rechtvaardigen en de aantallen waarin het wordt uitgedrukt komt in vrijwel elke regel van de tekst van vandaag voor.

In deze tekst staan de Eeuwige en oude, 99 jarige Abraham aan dezelfde kant, die van de rechtvaardigen. Het taalspel is helder gerechtigheid is een karaktereigenschap van God zelf en hij verwacht het omgekeerd van de mens terug.

En wanneer we kijken naar wat er aan deze tekst vooraf is gegaan, is dat een lange periode vol oorlogen tussen volken en stammen. Op het hoogtepunt van die strijd staan er in Genesis wel vier koningen tegen vijf. De tekst verhaalt over achtervolgingen en slachtingen. Veel slachtoffers. En uiteindelijk, ik mocht er al een paar weken geleden ook al een overweging over houden, stonden Melchisedek en Abraham tegenover elkaar en wordt er vrede gesloten. Ze zegenen elkaar en delen brood en wijn met elkaar. Honger en dorst naar gerechtigheid en vrede worden gestild. Er lijkt een periode van rust aan te breken.

En op dit punt in die periode zonder strijd, ontmoet de eeuwige Abraham. Meer dan eens. En uiteindelijk doet de Eeuwige zijn belofte aan Abraham: hij geeft hem een heel groot stuk land in beheer en in het verbond dat hij sluit doet hij de belofte van een groot aantal nakomelingen. Zo talrijk als de sterren aan de hemel.  Maar het is wel een verbond met meerdere lagen. De allereerste laag van dit verbond is beschreven in de eerste verzen van hoofdstuk 17. Dat hebben we weliswaar vandaag niet gelezen, maar het vertrekpunt van het verbond is wel gerechtigheid. De Eeuwige stelt aan Abraham en dus ook aan iedereen, nog voor er sprake is van het sluiten van een verbond: richt uw schreden naar mij en gedraag u onberispelijk. De basisvoorwaarde onder het verbond. Pas wanneer Abraham daaraan voldoet kan er sprake zijn van de belofte van ontelbare nakomelingen. Zoveel als er sterren aan de hemel staan. Wat mij betreft is het onberispelijke gedrag van God uit gezien een basisvoorwaarde. Abraham gelooft en vertrouwt op God en het verbond wordt versterkt door een derde eis van God. Derde laag is dat heel zijn volk besneden moet worden, Genesis spreekt van de mannelijke kinderen, om zichtbaar en voelbaar te maken dat ze zich juist daardoor met elkaar tot volk, tot Gods volk,  verbonden weten.  Zo en niet anders is het verbond gesloten. Abraham wordt verderop in het boek nog op de proef gesteld op hoge leeftijd om zijn zoon te offeren, maar zijn vertrouwen op God is zo groot dat hij hem blind vertrouwt en dat het wel goed zal komen. Abraham wankelt niet en het komt goed !

De psalm die we vandaag hoorden, zet nog eens een heel dikke streep onder het begrip gerechtigheid – noem het gerust onberispelijk gedrag. Alleen al de startvraag: wie heeft het recht om te wonen in Gods tenten? En vervolgens worden we keihard geconfronteerd met hoe we ons moeten gedragen om dat recht te verwerven:

Doe recht, spreek waarheid, laster niet, hebt Gij gezegd. Wees trouw, verloochen niet je naaste,

die een mens is zoals jij.

Doe het goede, leen loyaal je geld uit, zegt Gij

Vraag geen rente – neem nooit één steekpenning aan.

Doe het goede, wankel niet, zegt Gij

wees sterk en wankel niet.

Pas dan mag je zeggen : als jij er bent voor mij, zal ik er zijn voor jou.

Deze woorden staan haaks op wat er in onze dagen allemaal gebeurt in de wereld om ons heen. Er worden aanslagen gepleegd om recht te verkrijgen. Onschuldige slachtoffers tot gevolg. Er worden oorlogen gevoerd om recht te krijgen. Onschuldige slachtoffers. Mensen slaan op de vlucht voor geweld, maar ze zijn nergens welkom. Onschuldige slachtoffers. Mensen moeten van hun leiders het leger in om met de zwaarste machtsmiddelen gerechtigheid te bewerkstelligen. Onschuldige slachtoffers.

We kunnen twee dingen doen. We kunnen berusten en we kunnen ons uitspreken tegen al dat geweld met voor een groot deel onschuldige slachtoffers. De oproep is intussen zojuist al gedaan: Doe het goede, doe recht, spreek waarheid wees trouw en verloochen je naaste niet. Help waar je helpen kunt.

En Lucas doet ons vandaag ten slotte nog de handreiking dat wanneer we eventueel toch aan het twijfelen mochten slaan en onzeker worden of we wel de rechte weg zijn gegaan, dan is er altijd nog de weg van het bidden. De weg van Sorry zeggen tegen elkaar en tegen God, de weg van vragen om vergeving voor waar je over in gebreke bent of over twijfelt.  Vragen om vergeving voor wat anderen in jouw ogen verkeerd doen. Vragen om hulp bij onrecht in de wereld dat je niet langer kunt aanzien. Jezus zelf geeft een prachtig voorbeeld: er klopt iemand op de deur die hulp zoekt en om brood vraagt. Vriend, doe open, ergens heeft een vreemdeling honger en ik heb jouw hulp nodig om haar of hem te eten te geven. Abraham geeft iedereen die bij hem op bezoek komt te eten. Zelfs voor de boodschappers van de Eeuwige, die hem komen vertellen dat Sara op hoge leeftijd nog een kind zal krijgen, laat hij een maaltijd klaar maken. Van het beste wat hij op dat moment voor handen heeft! Bidden, zo leert Jezus ons door de woorden van Lucas kan ook vragen zijn. Vragen om kracht om vol te houden in geloof. Geloof dat de wereld beter maakt, geloof in een kerkgemeenschap, die het woord van God in dialoog belijdt en waar gemeenschap hand in hand gaat met communicatie;

Gemeenschappen, volken, met leiders die niet heersen, maar dienen, in landen waar recht wordt gedaan aan allen.

Geloven in een kerk, die de kleinen eert en hen optilt uit hun vernedering; die op uittocht is uit het land der slavernij en op weg is naar bevrijding voor allen, die blijft getuigen van de hoop die in haar leeft.

Een kerkgemeenschap die niet wankelt in tijd van toenemende onrust en onverdraagbaar lijden moet aanzien. Dan willen wij niet alleen bij God zijn, maar dan wil God ook bij ons zijn.

We krijgen vandaag zijn boodschap mee: …. “Wees sterk … en wankel niet”!

Voorganger: Wim Rigters
Lezingen: Genesis 28, 1-10 en Lucas 310, 8,42
Thema: Wie ben jij?

Zo! Daar sta je dan, Marta: stel je niet zo aan; oh, het is prima wat je aan het doen bent hoor,  maar wat je zus doet is toch het beste wat je kunt doen. . .

Ik denk niet dat ik vandaag de enige voorganger in een kerkdienst ben die zich de afgelopen week heeft afgevraagd: wat moet ik met deze woorden van Jezus?

Wat ik in al de jaren van omgaan met en interpreteren van Bijbelteksten heb geleerd is, dat geen enkel Bijbelverhaal op zich staat, maar altijd in verband. Lukas, die wij vandaag lezen, is in zijn verhaal over Jezus in hoofdstuk 9 op een keerpunt gekomen: de grote reis naar Jeruzalem begint, en dan volgt er een reeks verhalen, die laten zien wat het betekent om een leerling/reisgenoot van Jezus te zijn. Eerst worden de leerlingen uitgezonden – een soort stage – ga maar eens ervaren wat het je doet om het Rijk van God aan te kondigen. Dan volgt de parabel van de barmhartige Samaritaan, uitlopend op de opdracht ‘Doe dan voortaan net als hij’! Hierna komt het verhaal van vandaag – Marta, die – zoals de Griekse tekst zegt – door ‘diakonia’, bediening, in beslag wordt genomen,  en Maria, die één en al oor is voor Jezus’ woorden. Tenslotte volgt daarop weer  de vraag van de leerlingen die we volgende week horen: Heer leer ons bidden’. Daar past de eerste lezing perfect bij: Abraham en Sara die zich uit de naad rennen om hun gasten te bedienen, maar dan stil erbij staan en luisteren, open voor de belofte.

Als je  in onze kerk rondkijkt, zie je, zoals in alle gezinnen en gemeenschappen, allerlei mensen, maar er zijn twee stromingen te ontdekken, geen twee partijen, maar twee zusters: Marta en Maria. De ene stroming - de Maria's - wilde en wil het accent leggen op luisteren, op innerlijkheid, op godsdienstigheid, meditatie en gebed. En je ziet gelovigen die - als Marta - hun christen-zijn vertalen in grote sociale bewogenheid en inzet voor een betere samenleving.                 

Je kunt ze naast (beter niet tegenover) elkaar zetten'. 'de bidders' en 'de doeners'. En soms wonen ze allebei in je. Soms wil je stil zijn, aandacht geven aan je binnenste, ruimte maken voor je ziel. En andere keren voel je je het meest godsdienstig als je je inzet voor hen die je hulp, je zorg nodig hebben, en maak je  je  samen met anderen druk voor het goede doel.

Allemaal  zusters en broeders van elkaar, bidders en doeners, die elkaar aanvullen

Maar wat schrijnend is het dan te moeten constateren dat zo vaak – het lijkt wel in toenemende mate –mensen en groeperingen tegen elkaar worden uitgespeeld: de ouderen tegen de jongeren, de zekerweters tegen de twijfelaars, de gehoorzamen tegen de critici, de gesettelden  tegen de ontheemden, de veerkrachtigen tegen de kwetsbaren.

Dezelfde Jezus die vandaag de drukdoeners vraagt stil te zijn en aandachtig te luisteren, zegt morgen tegen de bidzielen: 'Niet iedereen die roept: 'Heer, Heer...', zal het koninkrijk Gods binnengaan, maar zij die de wil doen van de Vader'.                                                                                                                                                                             De kunst is in onze kerkgemeenschap en in onze omgeving ruimte te laten, èn te bieden, voor beiden,

Marta en Maria, en in onszelf een goed  evenwicht te vinden tussen bidden en doen.

Ergens las ik dit:

Niet een, niet twee

De leerlingen vroegen: 'Hoe zoek je een-zijn met God?’

De meester antwoordde: 'Hoe meer je zoekt des te groter wordt de afstand tussen God en jou.'

'Hoe overwin je deze afstand?'

'Door te begrijpen dat die afstand in werkelijkheid niet bestaat.'

'Betekent dat dat God en ik een-zijn?'

'Niet een, niet twee.'

'Hoe is dat mogelijk?'

Het antwoord van de meester was: 'De zon en zijn licht, de oceaan

en zijn golven, de zanger en zijn lied: zij zijn niet een en hetzelfde, en

toch niet twee verschillende dingen.'

Voorganger: Jan van der Wal
Lezingen: Handelingen 12, 1-11; 2 Korinthiers 4, 1-6 en Mattheus 13, 16-23
Thema: In welk voetspoor treed jij?

In deze missionaire viering eren wij de heilige stichters van onze katholieke kerk: Petrus en Paulus. Zij zijn namelijk bij uitstek de missionaire boegbeelden van onze kerk omdat zij als leerlingen van Jezus Christus diens kruisdood en verrijzenis, die verlossing heeft gebracht aan allen die in Hem geloven, over de toenmalige wereld hebben verspreid.

Petrus, van eenvoudige visser door Jezus aan het Meer van Galilea geroepen om Hem te volgen, werd de prominente en meest vooraanstaande leerling van Jezus. Aan hem werd de gemeente van Jezus na zijn Opstanding en Hemelvaart toevertrouwd, ofschoon Petrus bij zijn gevangenname van zijn meester had weggekeken, zelfs ontkende dat hij diens leerling was.

Paulus, een ontwikkelde rabbijn, opgeleid in de Farizese school, die Jezus nooit tijdens het leven ontmoet had, maar pas na diens dood tot inkeer kwam en van fanatiek vervolger van de christenen vurig aanhanger werd.

Beiden waren felle, impulsieve en radicale Joodse mannen die een ideaal nastreefden en de mensen op hun geloofsovertuiging aanspraken door Jezus als Messias te verkondigen. Een gevaarlijke en riskante overtuiging, want zij moesten het met de dood bekopen. Beiden ontvingen na Jezus’ dood een overweldigend visioen van zijn aanwezigheid, om zich niet terug te trekken in angst of in afkeer, maar Jezus als Verlosser te erkennen en van zijn goede boodschap van Verlossing te getuigen.

Getuigen van dit geloof. Met het risico dat de dood er op volgt. Zo ervoer ik ook de verschrikkelijke gebeurtenis dat tientallen vrome christenen in een kerk in Damascus, terwijl zij aan het bidden waren, door islamitische terroristen werden neergeknald. Het martelaarsverhaal van Petrus en Paulus dat uiteindelijk in de Joodse gemeente in Rome eindigt met de dood van beiden, is geen ver verleden tijd. Het christelijk geloof is een waagstuk: een geloofsovertuiging kent een prijs. Wat hebben wij daar voor over?

Wat doen wij als wij in de knel komen? Hoe houden wij ons geloof levend?

Kunnen wij onze geloofsovertuiging delen met anderen, ook als zij ons niet welgezind zijn? Er kan een reactie volgen van ongeloof, verbazing, spot of zelfs boosheid. En deinzen wij dan terug, of besluiten we om het contact helemaal niet aan te gaan, weg te kijken, onze mond te houden? Is dat onze taak omdat het ons lijfsbehoud betreft? Of durven we onvervaard onze overtuiging ten beste te geven in ons leven aan te wijzen op welke momenten God ons gered heeft?

In wiens voetspoor willen wij treden? In dat van Jezus en diens volgelingen Petrus en Paulus? Of dichterbij: geliefde heiligen, onze ouders en opvoeders, dierbare vrienden en vriendinnen, Paus Franciscus. Of zij die van hun geloof getuigden en moderne martelaars werden: onze Nijmeegse Titus Brandsma en Ferdinand Hamer. Kunnen wij, willen wij ook in het voetspoor van Petrus en Paulus te treden? Als u dat durft, dan is licht het gevolg!

Zoals Petrus in zijn diepe nood in de kerker plotseling een groot licht ervoer, een engel des Heren ontwaarde die hem bij de hand nam en als vanzelf vielen alle ketenen van hem af; zoals Paulus die de moed niet opgaf op al zijn zendingsreizen, omdat Gods barmhartigheid hem met deze missie had belast, want hij verkondigde niet zichzelf maar Jezus Christus als de Heer, zoals diezelfde God hem had gezegd: ‘uit de duisternis zal licht schijnen’.

Zo heeft God in ons allen licht willen doen stralen, diep in ons hart, om ons de kennis te schenken van de heerlijkheid die ligt in de verlossing van Jezus.
Wie brengt het licht in jouw, in uw leven? En is dat hetzelfde licht dat ook verlossing kan brengen, zoals Petrus en Paulus dit licht ervoeren? Als we van ons geloof willen getuigen, mogen we dan vertrouwen hebben dat we, indien standvastig, dat licht zullen ervaren zoals die twee grote voorgangers van ons geloof, toen ze in benarde omstandigheden verkeerden..

In welk voetspoor treedt u, treed jij. En wie loopt er samen met je op, naast je, of vlak voor je uit? Heb je ook volgelingen, die weer in jouw voetspoor treden? Want voor je het weet draag je dertig- zestig- of honderdvoudig vrucht. Dan besef je dat je het woord hebt gehoord en begrepen. Dan is het woord vlees geworden en is in ons en onder ons gaan wonen. En hebben wij dat woord doorgegeven. Dan ervaar je dat je ooit lang geleden in goede aarde bent gezaaid, op goede grond, waarin en van waaruit jij je spoor hebt gestart, Hem achterna. Amen.

Voorganger: Wim Rigters
Lezingen:Dans mee met vader, zoon en geest, 
Thema: Dans mee met Vader, Zoon en Geest.....

‘Laat in ons het inzicht rijpen / van wat mensen noemen 'God', en zaai twijfel in mijn geest, als ik u te zeker weet.’

Het Godsbegrip van de christenen in de eerste eeuwen werd gevoed en gevormd door de herinnering aan Jezus, die, als hij het over God had, Hem 'Vader' noemde, 'mijn vader' en 'onze vader'; door de herinnering, dat als de mensen Jezus hoorden spreken en doen, ze dachten: zo vader zo zoon; iemand die zo spreekt en doet moet wel een mens naar Gods hart zijn, en zij noemden hem Gods Zoon. En door de herinnering dat - na zijn dood, toen ze zich geen raad meer wisten - ze langzaam begonnen te beseffen dat hij hen niet in de steek gelaten had, maar dat zij zijn geest hadden, om verder te gaan, verder dus: met en in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.

Maar al gauw werd deze belijdenis aanleiding voor een steeds groter en heviger wordende discussie binnen de kerk, met name over de goddelijkheid die aan de persoon van Jezus werd toegekend: is Jezus gelijkend op God of gelijk aan God. Om aan deze discussies een eind te maken werden  in de vierde en vijfde  eeuw alle bisschoppen samengeroepen in Concilie – 3 maal – om tenslotte definitief de leer van de Drie-eenheid vast te stellen op het Concilie van Chalcedon in 451 na Chr. Sindsdien weten wij wie en wat God is en wat wij moeten geloven: God: Vader, Zoon en H.Geest - één God in drie personen; het mysterie van de Heilige Drie-Eenheid. .. .

Maar hoe leg je dat uit?

Mijn eerste werkplek al pastor -  in 1968 - was een ZMOK-internaat, een internaat voor 'zeer moeilijk opvoedbare kinderen'. Alleen jongens - van 6 tot 16 jaar. Zaterdagavond en zondagmorgen allemaal de kapel in voor de mis en een preek over lieve vader God en samen bidden 'Onze Vader'. De meesten van hen kenden hun vader niet of hadden er meerdere. En toen  begon ik te denken: God Vader? Veel meer moeder!

Op 6 januari 2007 was ik aanwezig in een kapelletje op de Veluwe - Hoog Soeren - om de doop te bedienen aan drie volwassenen: Oma Lous, haar dochter Maaike en kleinzoon Lukas Zij noemden zich niet katholiek, maar zaten in een gespreks-groep van mensen op zoek naar God in hun leven. En voor hen was het moment gekomen om die God te erkennen en te eren, met het teken van de doop in water, bron van leven. "Een heel bijzondere ervaring op een bijzondere datum en plaats" stond er in het boek geschreven dat ik kreeg als dank; de titel was: 'Een geschiedenis van God. víerduizend  jaar Jodendom, Christendom en Islam' - van auteur Karen Armstrong.

En toen ik in deze kerk voor het eerst in het kruisteken God ook ‘moeder’ noemde, kwam na afloop een jonge moeder met dochter naar me toe: Dankjewel - zei ze – eindelijk mag God ook moeder zijn.

De geschiedenis van God, beschreven of verteld, is wel mensenwerk; ook in de bijbel: Het is het resultaat en de weergave van de zoektocht en ontdekking van mensen, ook van Jezus. We hoorden hem in de evangelielezing: ‘Wanneer de Geest der waarheid komt, zal Hij jullie leidsman naar de volle waarheid zijn’.

“De Geest der waarheid”, . . . .

“Wat is waarheid?” – reageerde Pontius Pilatus al  - vazal van de Romeinse keizer – op Jezus woorden: “Ik ben geboren en in de wereld gekomen om te getuigen van de waarheid”.

Wat is waarheid? Wie weet dat nog? Van alle kanten worden we gewaarschuwd voor nepnieuws en leiders van volken sturen hun geestverwanten om met geweld hun eigen waarheid op te leggen ... Gevolg: miljoenen slachtoffers, 133 miljoen ontheemden, van huis en haard verdreven, op de vlucht, waarheen? ....
In de Griekse tekst van het evangelie staat het woord ‘alèteia’, dat inderdaad ‘waarheid’ betekent, maar ook ‘waarachtigheid, eerlijkheid, oprechtheid, rechtvaardigheid’.

Natuurlijk: mijn waarheid mag gezegd, gedaan, maar niet zonder wederzijds respect.

Een  anglicaan, een lutheraan, een orthodoxe en een katholiek zitten aan de balie van een café  te praten over Gods moedertaal . . . .

Ik denk: dat is de taal van liefde.

Zei de evangelist van vandaag dat al niet in zijn brief: God is liefde?

Wij dansen mee met deze Drie,
op weg van feest tot feest.
Een jubelzang gaat in het rond
om Vader, Zoon en Geest.
De liefde, het geloof, de hoop,
zij leiden tot dit lied:
verweven met ons leven is
de dans van deze Drie!